«هرگز با مرد تورک ازدواج نمیکنم»، «از تورک دختر بگیر اما دختر نده»، کلیشههای رایجی است که از صحبتهای روزمره تا دیالوگ فیلمها همه جا به گوش میرسد. تا به حال فکر کردهایم چطور این نوع نگاهها در جامعه رواج داده شدهاند؟ خصوصا در مورد تورکها که بزرگترین گروه اتنیکی ایراناند؟
در اولین سال ورودم به آمریکا دائما جملات مشابهی را نسبت به مردان سیاه، مکزیکی و مسلمان میشنیدم. مردان سیاه دقیقا تداعی کننده تصویر مردان تورک در ایران برایم بودند: «مردانی خشن، که دوست دارند همه چیز را با زور به دست آورند.
این کلیشهها آن قدر در جامعه رواج پیدا کرده که زنان این کامونیتیها، خودشان هم این گفتهها را باور کرده و در خیلی موارد به آن عمل هم میکنند. اما بیشتر کلیشهها با خواندن تاریخ استعمار برایم بیشتر روشن شد.
تاریخ کشورهای استعماری پر است از نوشتههایی که زنان را قربانی مردان مستعمره میداند و مردان استعمارگر را قهرمانی معرفی میکند که برای نجات زنان مستعمره در آنجا حضور دارند. نمونه آن در هند بوده که گایاتری اسپیواک در مورد آن میگوید: «حفظ زنان رنگین پوست از شر مردان رنگین پوست توسط مردان سفید».
هرچند دوره استعمار به روش قدیمی به پایان رسیده اما فرهنگ هژمونیکی که دوره استعمار پدید آورد هنوز پایان نیافته. چنانچه در زمان حمله آمریکا به افغانستان، تیتر روزنامههای آمریکایی پر بود از تصویر زنان برقهپوش که باید توسط ارتش آمریکا نجات پیدا میکردند.
در رابطه با تصویر مردان تورک در ایران، نگاه به فرهنگ، همان فرهنگ استعمار و هژمونیک است. کدام آمار در ایران نشان میدهد خشونت در بین مردان تورک بالاتر است؟ کدام آمار میگوید مرد فارس خشن نیست؟ کدام تحقیق نشان داده تمام زنان تورک خانهدارهای خوبی هستند؟
این کلیشه همان نگاه هژمونیکی است که انسان را بر اساس ائتنیک دستهبندی میکند و تصویر «تورک خر» را که سالیان سال برای تحقیر بزرگترین اقلیت اتنیکی به کار برده شده این بار در مورد مسئله زنان بازتولید میکند.
تصویری که در دوره دولت_ملت سازی مدرن برای کوتاه کردن دست تورکان از قدرت با پشتوانه دولتهای غربی در ایران شکل گرفت، نه تنها کلیشه تورک سادهلوح را در جامعه رواج داد که عرضه کشوری داری نداشت، بلکه تصویری خشن از تورکها را در جامعه پدید آورد که حتی به زنان خود هم رحم نمیکنند.
مسئله حقوق زن نه مختص یک ملت است و نه مسئله یک اتنیک خاص. میتوان فرهنگهای غلط در هر جامعه را مورد نقد و بررسی قرار داد اما قبل از نشانه رفتن یک اتنیک خاص، بهتر است نگاهی به تاریخ استعمار و تصویر ارائه شده از فرهنگها را در بازی قدرت را هم دید تا بیشتر کلیشه بازتولید نکنیم.