علي رضا اردبيلي:
بو مقاله بٶيوك اوستادييميز دوكتور جواد هيئتين دونياميزي ترك ائتمك ندنيله تكرار نشر اولونور
اوستاد محمد علي فرزانهنين يوبلئيايدي. جناب دوكتور هيئت ده مراسيمده ايشتيراك ائديردي. اصلينده من ايسوئچجه بير چيخيشيم اولاجاقايدي و بو چيخيشين سٶزلريني اوزاقدان گلميش قوناخلارا ايضاح ائتمك مسئوليتي ده منيم بوينوما دوشوردو. بو ايضاحات آمما تام باشقا بير يٶن تاپدي. مجليسده ايكي قوجامان اوستادلارلا برابر داها گنج وارليقچيلار نسلينين نوماينده سي اولان جناب علي رضا صرافي ده ايشتيراك ائديردي. دئمه لي مجليس ده، وارليق مكتبينين، هر آذربايجان ميللي ييغينجاغيندا دويولان معنوي حضورو، بو اوچ ضيالينين حضوروايله ماديت تاپميشدي. بو ايسه منيم توركجه اولان سٶزلريمين اٶز كونسئپتدن كنارا چيخماسينا باعيث اولدو.
اوزون ايللر دونيانين بو باشيندا، بيز تهراندا نشر اولموش وارليق و وارليقچيلارين سايير اثرلريني اوخوياركن، اونلاري ياراديب عرصه يه چيخارانلارا اولان دويدوغوموز سايقي و سئوگيلريميزي گيزلي ساخلاميشديق. او آغير ايللرده توتاليتر رئژيمين لوغت كتابيندا، "خارج" مدخلينه، چوخ يوروملار داخيل ايدي. بونونلا بئله، هميشه حيس ائديرديك كي بيزيم اونلارين ايشلرينه وئردييميز ديردن اونلار بيخبر دئيرلر. آلكساندر دوبچك ايكينجي پراگ بهاري جريانيندا، بو شهرده مٶحتشم بير توپلانتيدا اٶز ميلتينه قارشي خفاده داشيديغي محبته ايشاره ائدركن، علاوه ائتدي: بو ايللرده سيزده بيليرديز كي، منده سيزي سئويرديم. دئمه لي بو محبتين ايكي طرفي ده اوندان خبردار اولموشلار و بو "سر" بلكه ائله "اوچونجو طرف"دن، قارانليغي قورويان مأمورلاردان گيزلي قالميش، آمما، يوخ! اونلار دا يقين مين بير كانالدان بو "سر"دن خبردار اولموشدلار. بس نه قالير؟ دئمه لي بو سئوگي تكجه ديله گلمه ميشدير و هم دوبچك و هم چك و سلوواك ميللتلري و هم توتاليتر حاكميت هر زامان بو مسئله ني بيلميشلر. بو سببدن آلكساندر دوبچك. گٶز ياشلاريلا اٶز گيزلي ساخلاديغي سئوگيسيني ديله گتيرركن، امين ايدي كه خالق اوچون بير سر آچمير و ساده جه معلوم بير فاكتي ديله گتيرير. آمما ائله بودا، آچيق-آشيكار اعتيراف اولونماميش سئوگيلرين نيطقي بيانه گلمه سيده كيچيك بير سعادت دئير.
او گئجه و او مجليسده من ده باشقا ايشتيراكچيلار كيمي، وارليقچي اوستادلارا توكنمز سايقي و سئوگيلريمي بيان ائدركن، تام آرخايين ايديم كه اونلار هر زامان اٶز وارليغيني درك ائتميش هر بير آذربايجان توركونون اٶزلرينه قارشي هانسي حيسلري اوركلرينده داشيديقلاريندان خبردار اولموشلار. يقين كي قارانليق قووه لريده مين بير كانالدان و حتي ائله ساده بير سيرا آناليزلردن، بو مسئله ني بيلميشلر و بو آرادا يئني ساييلا بيلن، ائله بو سئوگي نين اوركدن، ديله جاري اولماسي و دوشونجه دن سٶزه چئوريلمه سيايدي.
تهران كيمي بير محيط ده اوزون ايل لر "بير قوجامان داغ كيمي درياده دوروب" و مدنيتيمزي قوروموش اوستاديميزه، ايندي قوزئي پايتختيميز ائو ييه ليگي ائدير. بٶيوك اوستاد ايندي آرتيق نئچه ايلدير كي اٶز حيات يولداشيلا، سيد جعفر پيشه وري، محمد امين رسولزاده و اوزئير حاجي به يليني اٶز قوجاغينا آلميش افسانه وي باكينين ساكينيدير. بوگون بوتون مادي و معنوي اينكيشافي دٶورلرينين ان قيزغينلاريندان بيريني ياشايان باكي، اوستاديميزه ائو صاحيبي اولماقلا دا فخر ائده بيلر.
ميلتيميز قوزئيده آزاد اولدوغو كيمي زامانلا اٶز گونئيينده ده آزاد نفس چكه جكدير و طبيعي بير پراسئس كيمي درگيلر و يازيچيلاريميزين سايي، دونيانين گليش ميش ميللترينه نورمال ساييلان بير سويه يه چاتاجاقدير. آمما اونلارين آراسيندا وارليق كيمي بير درگي و دوكتور هيئت كيمي بير ادبي، ايجتماعي و ميللي بير شخصيت اولاجاقمي؟ عجبا بوتون بو ايللرده آذربايجان موسيقي سي نين هر طرفلي اينكيشافي شراييطينده بير ليلي مجنون اوپراسي يازان وارمي؟ بير اوزئير حاجي به يلي نئجه؟
اوستاد هيئت بير چوخ طرفدن حاقلي اولاراق "زمانه ميزين قورقودو" آدينا لاييق گٶرونموشدور. آمما منجه دوكتور هيئت هر هانسي بير شخصيتدن آرتيق ائله اوزئير حاجي به يلي يه بنزر بير ايش گٶرموشدور. بير ميلت اوچون ساده موسيقي اثري يارادماق يوخ، اٶز ياراديجيليغيلا بير ميلتين موسيقي مدنيتيني معاصرلشديرمكده تك باشينا موفق اولموش بٶيوك اوزئير كيمي، اوستاد هيئت ده 1358-ده تهراندا تأسيس ائتدييي ادبيات و مدنيت اوجاغيله، ميللي حوكومتين مغلوبيتيندن سونرا يارانميش ميللي حركاتين يئني دالغاسي نين يارانماسينا لازيم اولان فوندامنتال ايشلره باشلادي. بو تاريخي لاييحه نين موفقيتله حياتا كئچمه سي و اونون بركتيندن گنج نسلين آراسيندان توتاليتر ايدئولوژيلره باغلي اولمايان، مينلرله ميللي كادرين يئتيشديرلمه سي، قوزئي آذربايجانين آزادليغيني قارشيلاماق و اوندان دوغان هيجان دالغالاريني اينتلكلتوئل فعاليتلر، درين و متين ميللي حركاتين مجراسينا سالماغي مومكون ائتدي. قوزئي آذربايجان ايكينجي جومهوريتيني قوراركن، آرتيق گونئيده چوخ اساسلي بير ميللي مفكوره و بو مفكوره ني يايا بيلن ميللي كادرلار وار ايدي و بونلارين ان آزيندان ايلك نسيللري "وارليق مكتبي"نين يئتيرمه لري ايدلر. بو يئتيرمه لر ياد ايدئولوقلارين اويدوردوقلاي قوطبنومالره و قالديرديقلاري ماياكلارا استهزايله باخيرديلار. تورك و آذربايجان كيملييي بو نسل اوچون بير اورقانيك وحدت تشكيل ائديردي داها يادلارين بيزه بويوردوغو كيمي، بو ايكي وارليقدان بيري دوغما بيري ياد دئيردي. بو آرادا گٶزله قولاق يا عقلله حيسيات آراسيندا ضيديت اعلان ائديب بيزي اونلارين بيريندن ايمتناع ائتمه يه چاغيرانلارين، چاغيريشلاريدا، لعن و نيفرينلريده جاوابسيز قاليردي. آذربايجان توركو اٶزونو تانيماقدا داها ياد مكتبلر و ياد دايه لره ائحتياج دويموردو.
چوخ سئوينديرجي حالدير كي، بٶيوك اوستاديميز، هم قوزئييين آزادليغيني گٶردو و هم گونئيده حق عاشيقلرينين اون مينليك، يوز مينليك و حتي مليونلوق مارشلارينا شاهيد دير. اٶتن ايل (گونئي آذربايجان قلم انجومنينين يارانماسيلا باغلي) تريبون سايتندا توركجه و فارسجا نشر اولموش ايكي بياناتين توركجه سيني 6892 نفر و فارسجاسيني 7207 نفر اوخوموشلار. اگر بو رقملرده غيري تورك اوخوجولارين پاييني نظره آلساق، تورك ادبي و يازيلي ديليله باغلي، آذربايجانليلارين آراسيندا آز بيز زاماندا مدني بير رنسانسين باش وئرمه سيني ايديعا ائده بيلريك.
سون ايللره ميللي حركاتين چوخ تمكينلي و اومود وئريجي اينكيشافيني گٶرن هر بير كس، بو حركاتين ايده يا تاريخي، و نظري تمللريني آراياركن، 1358-جي ايل و تهران شهرينه گئديب چيخماسي چوخ طبيعي ساييلماليدير. اٶز گونده لي ييني اٶزو معين لشديره بيلن و هيجان دالغالاري و سهو آدرسلر آرخاسينا دوشمه ين ميللي حركاتيميز، بوگون داها بير دفعه اياغا دورب، اوزونو، اٶز اوزئيرينه توتوب اونا آلقيشلار ياغديرماليدير. بعضا داخيلده و داها آرتيق حاللاردا خاريجده، واخت آشيري معلوم و نامعلوم نيتلرله باشلايان كامپانيالارين يايماق ايسته ديكلري غيري دمكراتيك شعارلار و استانداردلاشديرما جهدلرينين اوغورسوز قالمالاري، بيزي امين ائدير كي، ميللي قورتولوش حركاتينين حاضيركي دٶورو يالنيز غلبه ايله نتيجه لنه بيلر.
تاريخ باخيميندان هم 2 و هم 3 اون ايلليك اوزون زامان ساييلا بيلمز. آمما شاه رئژيمينين دئوريلديييندن بري كئچميش ايللر، آذربايجان اوچون ميللي ديرچهليش ايللري اولموشدور و سٶزسوز كي، بو نائليتده گونئيلي - قوززئيلي بوتون ميلتيميزين و مدني اينستيتوتلارينين پايي واردير. آمما اگر ميللي مدنيتيميزين ديرچهليشي و ميللي قورتولوش حركاتيميزين اينديكي دالغاسينين تمل ايشلرينين، چئشيدلي مدني لاييحهلر چرچيوهسينده، اورقانيزه اولوب حياته كئچيريلمهسينده زاماندان ايرهليده حركته باشلاميش بير اوجاق و بير شخصيت آديني اوجا توتماق ايستهسك، بو ايكي شرفلي يئرلر تاريخيميزده بير معنالي اولاراق وارليق مكتبي و دوكتور جواد هيئته مخصوص اولاجاقدير.
"20 ياشيندا بير مكتب"
وارليغين 20-جي يوبلئيله باغلي يازديغيم مقاله نين لينكي
مقالهنين آدي "20 ياشيندا بير مكتب"دير كي تريبون درگيسي نين 4-جي ساييندا 1999-جي ايلده نشر اولموشدور. بو لينكده اينترنتده مٶوجود اولان وئرسيا، اصلينده زرنگار فايلي كيمي ايدي و سونرا HTML فورماتينا چئوريلركن، متن ده بير نئچه كيچيك ايملا سهولرينه بنزر دئيشيكليكر عمله گميشدير.